Monetaire (eigen)wijsheid

Je hoeft geen topeconoom meer te zijn om het reeds ruime en voorgenomen verder ‘accomoderende’ monetaire beleid van de ECB in twijfel te trekken.

De recente signalen over extra nieuwe verruimende beleidsmaatregelen om de inflatie aan te jagen en de economie opnieuw te stimuleren hebben inmiddels al veel kritische commentaren opgeleverd richting de monetaire autoriteiten in Frankfurt. Ik wil daar graag het mijne aan toevoegen.

Hoe zat het ook alweer?

Een hoge, maar ook té lage inflatie (met kans op deflatie) is bedreigend voor de economische voorspoed en daarom hebben centrale bankiers een gereedschapskist met monetaire beleidsinstrumenten tot hun beschikking om de prijsstabiliteit op een aanvaardbaar niveau te handhaven. Het ‘rentewapen’ is daarbij een belangrijk instrument. Bij een (te) hoge inflatie verhoogt de centrale bank de beleidsrente en remt daarmee de geldvraag. Bij een (te) lage inflatie maakt ze de prijs van geld juist goedkoper. Omdat commerciële banken voor hun financiering mede afhankelijk zijn (gemaakt) van de centrale bank, berekenen zij een prijsaanpassing van de ‘officiële’ centrale bank tarieven doorgaans door aan de markt. Volgens de theorie leidt in dat laatste geval dat goedkope geld tot meer investeringen, dus meer werkgelegenheid, gevolgd door krapte op de arbeidsmarkt, hogere lonen welke vervolgens hogere prijzen tot gevolg hebben. Het eindresultaat is dan de gewenste hogere inflatie. Zo leerde we dat in de collegebanken.

Er zitten nog meer instrumenten in de monetaire gereedschapskist. Onder andere die instrumenten welke de commerciële banken van extra geld kunnen voorzien: liquiditeitssteun.

De Europese Centrale Bank (ECB) hanteert sinds haar start in 1999 een inflatiedoelstelling van ‘dichtbij, maar iets minder dan 2%’. Tot zo’n 10 jaar geleden werkte dit beleid naar tevredenheid…

Om de sterk stagnerende Europese economie als gevolg van de financiële crisis die in 2007-2008 begon te stimuleren, gingen centrale banken wereldwijd, waaronder ook de ECB, over op het voeren van een zeer ruim accomoderend monetair beleid. Dit was mede noodzakelijk door een dreigend deflatoir scenario.

In een sneltreinvaart daalde de ‘officiële’ rente met als doel de economische groei in de eurozone te stimuleren. En dat nog eens gecombineerd met zeer overvloedige liquiditeitssteun (lees: goedkoop en niet veel later zelfs gratis geld) aan de commerciële banken. Het mocht helaas niet baten. De inflatie kwam niet van zijn plaats en de economische groei bleef achter bij de ramingen…
Vervolgens bracht de ECB een zeer extreem wapen in stelling: QE ofwel quantitative easing. De ECB kocht voor miljarden en miljarden aan staats- en bedrijfsobligaties op en overspoelde de markten daarmee met geld. Het gevolg is dat ook de rentes voor looptijden van 10, 20 en 30 jaar naar het nulpunt (en nu zelfs daaronder) zijn gedaald.

Alle inspanningen van de ECB werden helaas in de kiem gesmoord. In plaats van dat de commerciële banken het geld richting burger en bedrijfsleven lieten doorstromen hielden ze de hand op de knip. Te veel risico?

Dit effect werd nog extra versterkt doordat diezelfde commerciële banken ook zwaardere kapitaaleisen kregen opgelegd op o.a. de kredietverstrekking. Dus in plaats van meer kredietrisico, werden banken ‘gedwongen’ kredietrisico af te bouwen.

Om sparen te ontmoedigen daalde spaarrentes richting de 0%. Maar in plaats van het geld dan maar te laten rollen zijn consumenten en bedrijven nog spaarzamer geworden vanwege de toegenomen onzekerheden over hun financiële toekomst. In dit verband noem ik alleen maar even de enorme impact van de lage rente op ons pensioenstelsel…

Aan het eind van het liedje ‘parkeren’ commerciële banken hun massaal overtollige liquiditeiten nu maar op hun ‘spaarrekening’ bij de ECB. Opbrengst: min 0,4%! Dat dit een grote impact heeft op de belangrijkste bron van inkomsten, de rentemarge, behoeft verder geen toelichting.

Hoe zal het nu gaan worden?

Nu geopolitieke spanningen verder toenemen (situatie Hong Kong versus China, de spanningen in de Straat van Hormuz, de handelsoorlog tussen Amerika en China, de Brexit, Italiaanse politieke rebellie) wordt er steeds meer openlijk gesproken over een naderende recessie… De ECB heeft inmiddels aangegeven er niet voor te schromen nóg meer stimulerende maatregelen te gaan nemen indien de economie opnieuw gaat haperen. Ook is ze nog steeds verre van blij met de in haar ogen veel te lage inflatie van 1,2% in de eurozone.

Maar dan blijft de grote vraag: gaat een voortzetting van het gevoerde monetaire beleid effect hebben? Zal een verlaging van de rentevergoeding aan commerciële banken van min 0,4% naar min 0,5% en een nieuwe ronde uitbreiding van de QE de gewenste stimulering nu wél opeens in werking gaan zetten? NOT!

Recent vroeg iemand mij of ik de definitie van waanzin wist? “Steeds hetzelfde doen maar een andere uitkomst verwachten.” Deze definitie is volgens mij compleet van toepassing op het voornemen van de ECB. Het huidige beleid is uitgewerkt en een voortzetting of uitbreiding brengt (nog) verdere financiële instabiliteit met zich mee. Het zou zomaar de opmaat kunnen worden voor een volledige implosie van het eurosysteem. Een interessante stelling…

Zou de ECB zelf aan stresstests doen? Zou zo’n scenario wel eens besproken worden in de directiekamers van de ECB?

Hoe dan wel?

Men zal de monetaire beleidsdoelstelling en de daarbij te hanteren beleidsinstrumenten eens moeten heroverwegen. Helaas gaat niet alles meer conform de wetmatigheden uit het verleden. De wereld is immers veranderd. Misschien heeft monetair beleid nog maar een beperkte invloed op inflatie. Wie zal het zeggen?

Daarnaast zal het helpen als de bovenstaande politieke schermutselingen, allemaal gericht op korte termijn politiek en electoraal gewin maar die de markten dusdanig in hun greep houden, een halt worden toegeroepen. Politici zouden eens over hun eigen schaduw heen moeten stappen en een redelijke en constructieve houding moeten aannemen. Zowel lokaal als internationaal!

Dan zal een dreigende recessie worden afgewend, het vertrouwen herwonnen worden en de economie weer kunnen aansterken. En als er dan misschien ook nog wat inflatie aan de horizon gloort kan de rente weer een beetje verhoogd worden… Iedereen blij!

Ik wens de monetaire beleidsmakers veel wijsheid toe!